Historia Polski – cz.335

Litwa przechodziła w pierwszej połowie XVI w. głębokie przemiany wewnętrzne, które zbliżały jej ustrój społeczny i ekonomiczny do stosun­ków panujących w Polsce
Polegały one na ograniczeniu uprzywilejowania możnowładztwa litewskiego i formowaniu się stanu szlacheckiego, w któ­rym nastąpiło zresztą zrównanie bojarów litewskich z bojarami i kniaziami ruskimi. Zarazem zanikały różnice pomiędzy różnorodnymi warstwami ludności chłopskiej, z których ukształtowała się jednolita pod względem sytuacji społeczno-prawnej klasa. Istotne umączenie miała pod tym wzglę­dem kodyfikacja praw dokonana po raz pierwszy w 1529 r. przez wydanie Statutu litewskiego, uzupełniona później wydaniem drugiego Statutu (1565), zwiększającego uprawnienie polityczne szlachty, i trzeciego Statutu litewskiego, wprowadzającego przywiązanie chłopa do ziemi i poddanie go władzy sądowej pana (l588). Przekształcenie stosunków wiejskich przyspieszyła reforma rolna nazwaną pomiarą włóczną, rozpoczęta w latach pięć­dziesiątych XVI w. Polegała ona na wprowadzeniu jednolitej jednostki gospodarczej ziemi – włóki (ok. 30 mórg). Jednocześnie następowało wprowadzenie pełnej trójpolówki przy zwiększeniu obszaru ziemi folwarcznej (kosztem chłopskiej) oraz podniesienie ciężarów chłopów, zwła­szcza pańszczyzny. Mimo że nadal najbardziej wpływową grupę stanowiło kilkadziesiąt rodzin możnowładczych, coraz bardziej liczył się głos szlach­ty, która w 1565 r. otrzymała sejmiki powiatowe z prawem wysyłania z nich posłów na sejm, a wkrótce potem szeroki udział w sądownictwie na wzór szlachty polskiej. Wprowadzono także podział kraju na woje­wództwa.